SEYDİ ALİ REİS

SEYDİ ALİ REİS

Kaptan-ı Derya, (1498 - 1562), Sinoplu, Osmanlı Denizcisi.

 Osmanlı Devlet-i Aliyesinin pasifik rüyasını gerçekleçtirmek için görevlenririlen denizci.Büyük bir Türk amirali, coğrafya ve matematik bilgini.

Aslen Sinoplu ola...n Seydi Ali Reis, büyük bir Türk amirali, coğrafya ve matematik bilginidir. Barboros’un yanında yetişmiş, Preveze’de Osmanlı donanmasının sol kanadını komuta etmiştir. Sonra Murat Reis’in yerine “Hint Kaptanı”, yani Hint Okyanusu, Umman Denizi, Kızıldeniz ve Basra Körfezi’ne memur amiral oldu. Bu amiralliğin merkezi Süveyş limanıydı.

Seydi Ali Reis 1554′te, Maskat açıklarında Hint yolunu Türk gemilerine kapamak isteyen 34 parçalık Portekiz donanmasını dağıttı, Hindistan’a ayak bastı, leventleriyle birlikte Delhi’ye gitti. Orada Timuroğlu imparatoru Hümayun Şah’ın veziri oldu. Hümayun Şah’ın bir kazada ansızın ölmesi üzerine Delhi’den ayrıldı. Afganistan, İran yolu ile, 1557′de İstanbul’a döndü. Böylece bu gezisi üç yıl sürmüştür. Kanuni, bahriye sancakbeyi (tümamiral) rütbesinde bulunan Seydi Ali Reis’e armağanlar verdikten sonra emekliye ayırdı.

Seydi Ali Reis’in “Seydi” takma adı ile yazılmış Türkçe güzel şiirleri vardır; bunlarda epik-lirik hava bulunur. Denizciliğinin yanında coğrafya ve matematik bilgini olarak da ünlüdür. XVI . yüzyılda bu konularda yetişen dünyadaki en ünlü birkaç bilim adamından biridir. “Muhit” adlı eserinde zamanındaki matematik, astronomi, coğrafya, denizcilik konularını en kusursuz şekilde ele almıştır. “Mir’at-ül Memalik” (Ülkelerin Aynası) adlı seyahatnamesi de coğrafya ve tarih bakımından son derece değerlidir. Her iki eser de başlıca batı dillerine çevrilmiştir.

SEYDİ ALİ REİS’İN ESERLERİ

MİRAT’I KAİNAT :

Güneşin hareketinden, yıldızların uzaklığından; kıblenin ve öğle vaktinin tayininden, nehirlerin genişliğinin tespitinden ve rub’u meceyyibden bahseden bir eserdir.

HULASET’EL- HAY’A :

Halep’ te bulunurken hey’et ve matematik dersleri alan Seydi Ali Reis, Ali Kuşçu’nun Fethiye isimli eserini tercüme etmiş ancak bununla yetinmeyerek Mahmud b. Omar al Çağmini’den ve Kadızade-i Rûmî Musa Paşa’nın eserlerinden de faydalanarak tercümesine bir çok ilaveler yapmıştır.

KİTAB AL-MUHİT Fİ İLM’AL-EFLAK VA’L ABHUR :

Seydi Ali Reis kısaca Muhit adı ile tanınmış olan meşhur eserini 1554′te Haydarabad’da bulunurken kaleme almıştır. Geçirdiği tecrübelerden sonra kaptanlara ve gemicilere kılavuz olmadan Hint denizlerinde kolaylıkla dolaşım imkanını verecek bir kitap hazırlamak isteyen Seydi Ali Reis bu eserinde; yer tayini, zaman hesabı, takvimler, pusula taksimatı, denizcilikte önemli bazı yıldızlar ve yıldız grupları; meşhur limanlar, Hindistan’ın rüzgar- altı ve rüzgar-üstü sahilleri ile Hint denizindeki adalar, rüzgarlar, tayfunlar, sefer yolları hakkında mühim bilgi ihtiva etmekte; kitabın dördüncü bölümünde Yeni Dünya ( Amerika) ya ait bir bölüm de bulunmaktadır. Katip Çelebi, Cihannüma’ sında Seylan, Cava, Sumatra ve diğer adalar hakkında verdiği bilgiyi aynen Muhit’ ten nakletmiştir.

MİR’AT AL’ MEMALİK :

Seydi Ali Reis’in Hindistan’dan Bağdad’a dönüşünde yol arkadaşlarının, görülen şehirleri, karşılaşılan değişik ve ilginç olayları, ziyaret edilen türbeleri ve çekilen zorlukları anlatan bir kitap yazmasını istemeleri üzerine kaleme almaya başladığı bu eseri 1557′ de İstanbul’da tamamlamıştır. Süveyş kaptanlığına tayininden sonra yaşadıklarının bir hikayesi olan bu eserde Seydi Ali Reis, geçtiği memleketler, tanıştığı hükümdarlar ve şahit olduğu olaylar hakkında bilgi vermektedir. Aynı zamanda şair olan Seydi Ali Reis’ in Mir’at al-Memalik’ te şiirlerinden örnekler mevcuttur.

MİR’AT-ÜL MEMALİK (ÜLKELERİN AYNASI)