El Cezeri’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
EL CEZERİ
12.Y.Y. – 13. Y.Y. BAŞI
CİZRE – CİZRE
MEKANİKÇİ – MÜHENDİS – MATEMATİKÇİ – FİZİKÇİ – OTOMAT USTASI
Tam adı Bedîüzzamân Ebü’l İz İsmâîl b. er-Rezzâz el-Cezeri’dir. 12. y/da Anadolu’da yetişen büyük mühendis ve otomat ustasıdır. Hayatı hakkındaki tek güvenilir bilgi otomatlar hakkında kaleme aldığı ünlü kitabının girişinde yer alan birkaç cümleden ibarettir. Adında yer alan Cezeri nisbesinden, Cezireli (Cizre) olduğu anlaşılmaktadır. Kitabında 1181-1206 yılları arasında Diyarbakır’da Artuklu Sultanlarının himaye ve hizmetinde çalıştığını ifade eder. Teknoloji tarihinin temel yapıtlarından biri olan ünlü El-Câmi’ Beyn el-İlm ve el-‘Amel el-Nâfı fî Sınaât el-Hiyel (Mekanik Alet Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamaları Hakkında) adlı kitabını, 25 yıl hizmetinde bulunduğunu ifade ettiği Artuklu hükümdarının isteği üzerine kaleme almıştır.
• Cezeri icat edip ürettiği otomatik makinalarla robotik ve sibernetik bilimlerinin temelini atmıştır.
Otomatik makinaların birkaç temel ilkesi bazı antik dönem bilim adamlarınca da bilinmekteydi. Ancak Cezeri bu ilkeleri ileri düzeyde geliştirerek bugün kullandığımız makinaların temelini oluşturacak biçimde pratik olarak uygulamıştır. Bu otomatlar bugünkü anlamıyla otomasyon sistemleri ile robotik ve sibernetik bilimlerinin temelini oluşturan otomatik makinaların ilk örnekleridir.
• Hidromekanik denge unsurlarını mükemmel derecede kullanarak geliştirdiği parçalar ile bazı sistemlerinin Batı’da ancak 16.yy’dan itibaren keşfedilebildiği bilinmektedir.
***Cezeri’nin kitabı altı kısma ayrılmış olup ilk dört kısım onar, son iki kısım da beşer bölümden meydana gelmektedir. Bu kısımlar su saatleri ve kandil saatleri, ziyafetlerde kullanılan kaplar ve sürahiler, el yıkama ve kan alma için kullanılan kaplar, çeşmeler ve mekanik yollarla hareket eden (otomatik) müzik aletleri, su pompalayan makineler, muhtelif aletler üzerinedir. Kitapta her aletin şekli renkli mürekkeplerle çizilmiş ve çalışması ayrıntılı olarak izah edilmiş; bu ayrıntılar da çeşitli renklerle gösterilmiştir. Metinde aletlerin genel açıklaması verildikten sonra imal sırasına göre parçaların teker teker yapımı anlatılarak bunların montaj usulü açıklanmış ve en sonra do o aletin çalışması hakkında bilgi verilmiştir.
http://www.nkfu.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder